Paš kompjutroskero zachudňipen the internetos šaj chasňaren ala tipi, save tumenge šegitnena te chasňarela vajsave možnosťa, so tumenge cikňisaľona savore hrozišaga vaš lengero chasňariben:
[STRONG][Paťan peskere inštitucijake][STRONG]
Kana tumen hin napaťangutňipen, hoj vareko kontrolinel vaj dodikhel vaš tumare čalavibena andro kompjutroste, šaj oda avka avel. O murša, so pes presikhaven mardones, peskere džuvľijen dojekhvar kontrolinen. Tumaro rom, so pes ke tumende preikhavel maribnones, savo šaj kontrolinel tumare čalavibena andro kompjutroste the internetoste the emajila. Pedal oleste, aj kontrolinel tumare čalavibena pro internetoste the internetoste, na musaj jel odborňikos pro kompjutra. Oda hin but sposobi, sar oda pes te del te kerel. Kana tumaro maribnardo rom kerel le kompjutroha the internetoha, vaš oda hine leskero pasiji, hino kampeľišagutno, aj e aven paš leskero chasňariben but šunďi.
[STRONG][Zachuden bidarangutnones o kompjutros][STRONG]
Akor, kana bi tumare čalavibena pro internetoste the kompjutorste, so tumen hin khere dikhade, zachuden les ča pedal ajse keribena sar informacijengero rodkeripen pal avripen, televizijakero programos the avka sar.
Pedal informacijengero rodkeripen pal ľikerde solgaľipena pedal džuvľijende, pre save peren mariben, zachuden bidarangutneder kompjutros, savo našťi zachudel tumaro rom, so tumen marel. Šaj od avel avreskero kompjutros, kaske paťan, vaj kompjutros andre internetovo kavijarňa vaj nipengeri kňižňica.
Andal bidarangutneder komjutroste roden the informaciji, save tumenge kampel akor, kana kamen le romestar te denašel – inzerati le buťaripnskero deňipen the zabešibne bitengere deňipena, dromarde porijadki vaš mašini the autobusi, informaciji pal oda, keci mon bileti pro mašini the autobusi the avka sar. Na visaren peskere sikhľipena kana zachuden peskero kompjutros the internetos. Oda na džal savore „cajcha“ pal tumare člavibena pro internetoste. Kana tumen gindoľinen, vaj tumen daran, hoj vareko dodikhel pedal tumare čalavibena pro internetoste, šaj oda jel bibachtales akor te mukhel avri čirlatuňipen predikhade veboskere stranki, dži kana oda nane vareso, so avka ďivesutnes keren, vaj so hino ačar kana zachuden kompjutros ke tumende khere.
[STRONG][Skeren tumenge nevo kontos][STRONG]
Kana tumen hin emajloskero kontos, ke saveste šaj pes dochudel tumaro rom vaj džanel pal o leste, na zachuden len pedal komunikacija le aver manušenca vaj inštitucijonenca pal tumari situacija. Vaš chasňariben pedal ala komunikacija, skeren tumenge nevo emajloskere kontos, jekhfeder pre aver serveros (kana tumen hin emajloskero kontos pro serveros gmail.com, nevo kontos tumenge skeren ko priklados pro serveros yahoo.com vaj aver, iľindo serveros). Pro ada emejloskero kontos pen na priphanden andal kherutno kompjutros, anglunes akor, kana tumen sa napaťangutna, hoj bi šaj sas predikhado. Andro tumaro emajloskero nav na den peskero nav, vašonas vaj vajsave cikňarde formi tumare navestar, savenca tumen o manuša vičinen. Andro profilos vaš emajloskero kontos na den churdoneskere informaciji.
[STRONG][Sokoďiveseste viserkeren phuterde hesli the kodi][STRONG]
Kana tumen šunen napaťangutnones, hoj tumaro maribnardo rom šaj dodikhelkerel pedal tumare čalavibena pro internetoste, sakoďiveseste visaren phuterde hesli the kodi ko emejloskere konti, ke služba internet banking the avren internetova solgaľipena, so penge len mangen. Davkeren ajse phuterde hesli, so nane lokes len te achaľol avri (na den ko priklados čhavengere nava, džvirengere nava the aver). Jekhbidarangutneder hine hesli, so len hin choča 8 cajcha the zachuden kombinacija cifren the ginen. Phuterde hesli na visare andre ola emajloskere konti the aver solgaľipena, save imar tumaro rom prindžarel vaj hin les ke lende zaterďipen. Šaj oda barisaľol leskero napaťangutňipen.
[STRONG][Roden peskero nav pro internetoste][STRONG]
Kana pen kamen te dodžanel, kaj pal tumende arakhen informaciji pro internetoste, zaden peskero nav prekal cajchos „Nav Kherutno nav“ andro rodkeribnaskero (Google vaj aver). Avka šaj tumen dodžanen tumare dženeskere informacijenca the aver dženen the inštituciji te mangel vaš oda, aj scirden tumare informaciji internetostar. Paš e registracija pedal vajsave veboskere seri the solgaľipena zadavkeren so jekhčineder peskere informaciji (buter lendar kamen calo tumaro nav the kherutno nav). Kana tumen registrinďan prekal vajsave socijalna sijeťi sar Pokec, Facebook, Myspace the aver, andro profilos na davkeren informaciji pal peste, zachuden chochado nav, uľardo datumos the adresis.
[STRONG][Kana zachudena služba Skype][STRONG]
Kana komunikinen la peskera fameľijaha, le kamaratkenca te amalenca the aver manušenca zachuden Skype, MSN, Messenger vaj aver ajsi služba, šaj džanen, hoj oda nane bidarngutno sposobos vaš komunikacija pal tumari situacija. Maškaripnones ala solgaľipnenca komunikin ča pal ačarutnone vecende, vašoda dikhibnaskero čirlatuňipen o kompjutros odthovel andre peste. O kompjutros odthovel the aver tumare informaciji pal tumende – so roden pro internetoste, dikhade veboskeri seri, lovengere čalavibena prekal služba internet banking, cinkeribena on-line the but aver čalavibena.
[STRONG][Spamos the namangľi pošta][STRONG]
Kana tumenge andro mejloste avel namangľi vaj reklamiko pošta, phendo spam, na phundraven la. Adi pošta odčhiven bijo phuteripen. Šaj andre late jen darangutna programi, prekal save šaj predikhel tumaro kompjutros.
